Η δύναμη του κόκκινου

Κωνσταντίνα ΠατσιαλούArt in article, independent.gr

13/01/2015

Πώς μπορεί να συνδέεται ένα σκίτσο του Picasso με τους Rolling Stones;

Το σκίτσο εικονίζει τον “Άνθρωπο με το γαρύφαλλο”, τον Νίκο Μπελογιάννη, ο οποίος ήταν αγωνιστής της εθνικής αντίστασης κατά των Γερμανών και μέλος του ΚΚΕ, που εκτελέστηκε το 1952 ως κομμουνιστής με την κατηγορία της κατασκοπείας. Πριν την τελική ετυμηγορία, ο Μπελογιάννης παρακολουθούσε κάθε μέρα τη διαδικασία εκδίκασης της υπόθεσή του με ένα κόκκινο γαρύφαλλο στο χέρι. Η εκτέλεσή του έμεινε στην ιστορία ως παράδειγμα υπερβολικής σκληρότητας των μετεμφυλιακών αντικομμουνιστικών διώξεων. Ο Pablo Picasso δημιούργησε ένα σκίτσο υιοθετώντας την εικόνα του ανθρώπου με το γαρύφαλλο, ως σύμβολο αντίστασης.

Για τους Rolling Stones θα αναφέρω την πρώτη συναυλία τους στην Αθήνα, στις 17 Απρίλιου 1967 (4 μέρες πριν τη “Χούντα των Συνταγματαρχών”). Η συναυλία στο γήπεδο του Παναθηναϊκού άρχισε κανονικά, αλλά δεν τελείωσε ποτέ. Λίγο πριν παιχθεί το Satisfaction, ο Mick Jagger είχε την έμπνευση να ρίξει στους θεατές κόκκινα γαρύφαλλα. Η πράξη θεωρήθηκε από την Αστυνομία επαναστατική, ως μια προκλητική επίδειξη υποστήριξης του κομμουνισμού. Η συναυλία τερματίστηκε μέσα σε πυκνό σκοτάδι, αφού οι υπεύθυνοι του γηπέδου κατέβασαν τον γενικό ρεύματος μετά από διαταγή της Αστυνομίας.

Ο σύνδεσμος των δύο αρχικών εικόνων, λοιπόν, είναι το κόκκινο γαρύφαλλο. Όχι απλά το γαρύφαλλο ή ένα γαρύφαλλο οποιουδήποτε άλλου χρώματος. Αν οι Rolling Stones πρόσφεραν στο κοινό τους λευκά γαρύφαλλα, άραγε η συναυλία θα είχε διακοπεί; Το κόκκινο σε συνδυασμό με το συγκεκριμένο λουλούδι αποτελεί σύμβολο αγώνα και αντίστασης απέναντι στο φασισμό και τη δικτατορία. Ας θυμηθούμε εξάλλου την “Επανάσταση των Γαρύφαλλων”, το στρατιωτικό κίνημα αριστερών αξιωματικών στην Πορτογαλία, που εκδηλώθηκε στις 25 Απριλίου 1974, και οδήγησε στην κατάλυση της δικτατορίας και την επαναφορά της Δημοκρατίας. Η ονομασία του κινήματος οφείλεται στο γεγονός ότι πολλοί κυβερνητικοί στρατιώτες τοποθέτησαν στις κάννες των όπλων τους κόκκινα γαρύφαλλα, με την προτροπή των εξεγερμένων κατοίκων, προκειμένου να ενωθούν με τους επαναστάτες.

Έχω γράψει αρκετές φορές για το κόκκινο χρώμα και τον συμβολισμό του (Γίνε Σκηνοθέτης, Ο Άγιος Βασίλης και η Α(ρ)γία Κυριακή, Ο παραβάτης των κόκκινων γραμμών, Ποιος “αμελεί” το δημόσιο συμφέρον;). Οι συμβολισμοί προκύπτουν από τη σύνδεση των χρωμάτων με τη ζωή, τη φύση και την κοινωνία, η οποία δημιουργεί ερμηνείες που έχουν την ικανότητα να ριζώνουν μέσα μας και να χρησιμοποιούνται. Στην περίπτωση του κόκκινου, το αίμα (ζωή) προσδίδει στο χρώμα αυτό έννοιες όπως πάθος, και η οπτική κυριαρχία του σε σχέση με τα άλλα χρώματα (φύση) το καθιστούν ως χρώμα της προσοχής. Κοινωνικά το κόκκινο είναι το χρώμα της επανάστασης και του κομμουνισμού. Οι συμβολισμοί αποτελούν κώδικες επικοινωνίας που λειτουργούν άλλοτε συνειδητά και άλλοτε υποσυνείδητα, επηρεάζοντας τον αποδέκτη του εκάστοτε μηνύματος.

Τα πολιτικά κόμματα χρησιμοποιούν εκείνα τα χρώματα στα οποία έχουν εδραιωθεί χαρακτηριστικά όπως αυτά που αναφέρθηκαν. Η Αριστερά, ως πολιτική, εφαρμόζει το κόκκινο χρώμα σε σήματα, λογότυπα, αφίσες, σημαίες κ.λπ. προκειμένου να αποδώσει τον χαρακτήρα της. Κάτι τέτοιο είναι φανερό και στην προεκλογική εκστρατεία των ημερών. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένοι εκμεταλλεύονται τη δύναμη που έχει ο συμβολισμός του κόκκινου και όσο κι αν κάποιοι αρνούνται ότι επηρεάζονται υποσυνείδητα, θα αναφέρω ορισμένα παραδείγματα που φανερώνουν τον σκοπό των κομμάτων.

Eikona2

Το “Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών” χρησιμοποιεί το κόκκινο και το πράσινο στο σήμα-λογότυπο. Το κόκκινο υπερισχύει όχι μόνο στο σύμβολο, αλλά γενικότερα στις εφαρμογές του, όπως στον ιστότοπο του κινήματος. Αναρωτιέμαι τι υποδηλώνει το κόκκινο λουλούδι (τριαντάφυλλο;), την αγάπη για το λαό ή τις αριστερές θέσεις (να γελάσω ή να κλάψω); Και γιατί τόσο κόκκινο στη διαφημιστική καμπάνια;

Eikona3

Αλλά και “Το Ποτάμι” αξιοποιεί τη δύναμη του κόκκινου. Παρόλο που τα χρώματα του σήματός του είναι κόκκινο και μπλε, στην εικόνα παρατηρούμε τη φράση «Να τα αλλάξουμε όλα», όπως και το σήμα, σε έντονο κόκκινο πλαίσιο. Η χρήση του κόκκινου μπορεί να θεωρηθεί ότι οφείλεται μόνο στην οπτική δυναμική του, όμως προσωπικά πιστεύω ότι οι σχεδιαστές, γνωρίζοντας τα μηνύματα που μεταφέρει το κόκκινο, στοχεύουν σε αυτήν ακριβώς την ενέργεια: Τη μεταφορά μηνυμάτων που δεν λέγονται, αλλά που μπορούν να επηρεάσουν, και στη συνέχεια, τη θεώρησή τους ως μη ειπωμένα (αφού ποτέ δεν έχουν λεχθεί).

Eikona4

Οι επικοινωνιολόγοι της Νέας Δημοκρατίας είναι περισσότερο ξεκάθαροι. Το πλαίσιο «Θα γυρίσουμε στο μηδέν;» έχει κόκκινο χρώμα, καθώς αναμένεται να ταυτιστεί από τον θεατή με την Αριστερά, ενώ το πλαίσιο «Λέμε την αλήθεια…» έχει μπλε αποχρώσεις, που συνδέονται με το χρώμα της συγκεκριμένης παράταξης. Όλα τα διαφημιστικά μηνύματα της ΝΔ είναι σε αυτό το στυλ. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει διαφορετικός συνδυασμός, αφού για τη ΝΔ το κόκκινο είναι ο ακραίος αντίπαλος, που μόνο με αρνητικά μηνύματα μπορεί να συσχετιστεί.

Παρατηρούμε καθημερινά μία “μάχη” χρωμάτων, με έντονη την παρουσία του κόκκινου και του μπλε. Λες και όλα τα άλλα χρώματα έχουν χαθεί. Στην ερώτηση «ποιος θα μπορούσε να κερδίσει τη μάχη;» απαντά ένας ακόμα παράγοντας που παίζει ρόλο στη σημασία των χρωμάτων: η ποσότητα και η τοποθέτηση του χρώματος. Τα χρώματα δίνουν τον πιο ισχυρό τους συμβολισμό όταν χρησιμοποιούνται σε μεγάλες ποσότητες και καταλαμβάνουν τη σωστή θέση.

Στο σχέδιο 1, στο αριστερό μέρος βλέπουμε 16 τετράγωνα σε διάφορες αποχρώσεις του κόκκινου (π.χ. κόκκινο της φωτιάς, ματζέντα, κοκκινοπορτοκαλί, σομόν, μπορντό, κεραμιδί κ.λπ.) και στο δεξί μέρος 16 τετράγωνα σε αποχρώσεις του μπλε (μπλε, τιρκουάζ, κυανό, θαλασσί, σμαραγδί, γκριμπλε κ.λπ.).

Sxima1Σχ. 1

Οι ποσότητες των χρωμάτων των δύο πλευρών είναι οι ίδιες. Ο λευκός χώρος επηρεάζει τη δυναμική τους, αναδεικνύοντας μεν το κάθε χρώμα, συγκρατώντας όμως την έντασή τους. Δηλαδή, τα κόκκινα τραβούν την προσοχή (καθώς το κόκκινο είναι το πιο κυρίαρχο, οπτικά, χρώμα), ωστόσο δεν θα λέγαμε ότι συνολικά η αριστερή περιοχή χαρακτηρίζεται από δυναμισμό.

Sxima2Σχ. 2

Sxima3Σχ. 3

Sxima4Σχ. 4

Τοποθετώντας τα διαφορετικά μπλε κουτάκια σε ένα πλαίσιο, το μπλε ισχυροποιείται έναντι των μικρότερων κόκκινων (σχέδιο 2). Αν συμβεί το ίδιο στα κόκκινα τετραγωνάκια, ο κόκκινος χώρος αποκτά δυναμικό χαρακτήρα και υπερισχύει του μπλε (σχέδιο 3). Αν μισοκλείσουμε τα μάτια ώστε να βλέπουμε το κάθε εμβαδόν σα να πρόκειται για ένα χρώμα, θα έχουμε το αποτέλεσμα του σχεδίου 4. Ένα κόκκινο που υπερέχει (αριστερά) και ένα μπλε (δεξιά).

Κατόπιν όσων δηλώθηκαν έως τώρα, είναι φυσικό να συσχετίζει κανείς το κόκκινο με τα κόμματα της Αριστεράς και το μπλε με τη Δεξιά. Μέχρι σήμερα έχουμε διαπιστώσει την ένωση των δεξιών-συντηρητικών θέσεων σε ένα σώμα με σκοπό την υπεροχή. Η ένωση αυτή έχει καθιερώσει μια σχέση που δεν αλλάζει, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της νίκης. Γι’ αυτόν το λόγο συνδέονται και θα συνδέονται εκείνοι που, όσο κι αν έχουν επιμέρους διαφορές, τους ενώνει το καπιταλιστικό σύστημα και το όφελος των λίγων. Στην αντίπερα όχθη, οι κόκκινες αποχρώσεις δεν έχουν καταφέρει ακόμα να πλησιάσουν η μία την άλλη. Οι δευτερεύουσες διαφοροποιήσεις καθιστούν δύσκολη την προσέγγιση, παρόλο που υπάρχει το κοινό σημείο, το οποίο είναι ο λαός και η σωτηρία της χώρας. Η απόχρωση, η ένταση και ο τόνος των χρωμάτων προσδίδει διαφορετικά χαρακτηριστικά σε κάθε κόκκινο, όμως η πηγή του καθενός είναι μία. Εννοείται ότι δεν αναφέρομαι σε περιπτώσεις αποπροσανατολισμού, σαν τη λέξη πράσινο ή μπλε γραμμένη με κόκκινο χρώμα!

Μόλις οι κόκκινες αποχρώσεις καταφέρουν να συγκεντρωθούν, η επανάσταση είναι σίγουρη. Από τη στιγμή που τα κόμματα της Αριστεράς (οι ψηφοφόροι τους δηλαδή) θα κατανοήσουν τη δύναμή τους, η Δεξιά θα ηττηθεί. Μόνο που όσοι εναποθέτουν τις ελπίδες τους στην Αριστερά, θα πρέπει να αντιληφθούν ότι η συγκέντρωση της δύναμης με στόχο την εξουσία δεν έχει απώτερο σκοπό την υπερτέρηση των λίγων και τη διάσωση του εαυτού τους. Το αν είναι ικανή μία εξουσία να επιβάλλει τη συμμετοχή του λαού, θα φανεί, και από αυτό θα κριθεί. Προς το παρόν αρκεί ένα ισχυρό, πραγματικά κόκκινο, μήνυμα.

 

Δημοσιεύθηκε στο independent.gr

Πηγές:

http://www.sansimera.gr

http://el.wikipedia.org