«Περπατούσα στο δρόμο με δύο φίλους – ο ήλιος άρχισε να δύει – ένιωσα μια ριπή μελαγχολίας – ξαφνικά ο ουρανός έγινε κόκκινος σαν αίμα. Σταμάτησα, νιώθοντας εξαντλημένος και έσκυψα στο κιγκλίδωμα- καθώς αίμα και γλώσσες φωτιάς κρέμονταν πάνω από το μπλε-μαύρο φιόρδ και την πόλη – οι φίλοι μου προχώρησαν – Στάθηκα εκεί τρέμοντας με αγωνία – και ένιωσα μια ατελείωτη κραυγή να διαπερνά τη φύση».
Με αυτά τα λόγια ο Νορβηγός ζωγράφος Edvard Munch (1863-1944) περιγράφει στο ημερολόγιό του με ημερομηνία 22 Ιανουαρίου 1892 και γραμμένο στη Νίκαια, την 
πηγή έμπνευσης για την Κραυγή (The Scream), ένα απίστευτα απλό έργο, στο οποίο ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε ελάχιστες φόρμες, για να επιτύχει τη μέγιστη εκφραστικότητα. Αποτελείται από τρεις κύριες περιοχές: μία γέφυρα, ένα τοπίο ακτογραμμής, λίμνης ή φιόρδ και λόφων, και τον ουρανό. Οι δύο απρόσωπες όρθιες μορφές στο παρασκήνιο συνδέονται με τη γεωμετρική ακρίβεια της γέφυρας, ενώ οι γραμμές της μορφής του προσκηνίου έχουν τα ίδια καμπύλα σχήματα που κυριαρχούν στο τοπίο του φόντου.
Ο Munch παρήγαγε, μεταξύ 1893 και 1910, διάφορες εκδοχές της Κραυγής με διάφορα μέσα (λάδι, τέμπερα, παστέλ, λιθογραφία) που βρίσκονται στο Μουσείο Munch και στην Εθνική Πινακοθήκη στο Όσλο, καθώς και σε ιδιωτική συλλογή. Οι διάφορες παραστάσεις δείχνουν τη δημιουργικότητα του καλλιτέχνη και το ενδιαφέρον του να πειραματιστεί με μια σειρά μέσων, ενώ το αντικείμενο του έργου ταιριάζει με το ενδιαφέρον του Munch, εκείνη τη στιγμή, σε θέματα που συνδέονται με τις ανθρώπινες σχέσεις, τη ζωή, τον θάνατο και τον φόβο.
Η Κραυγή αποτελεί ένα βασικό έργο για το συμβολικό κίνημα, καθώς και μια σημαντική έμπνευση για το εξπρεσιονιστικό κίνημα των αρχών του εικοστού αιώνα. Το Μουσείο Munch περιγράφει τη σύνθεση ως «την πραγματική ψυχική εικόνα της υπαρξιακής αγωνίας του πολιτισμένου ανθρώπου». Ο Munch ισχυρίστηκε ότι η πραγματική κραυγή προήλθε από το περιβάλλον γύρω από το άτομο. Το ανδρόγυνο κεφάλι σε σχήμα κρανίου, τα επιμήκη χέρια, τα μεγάλα μάτια και το ωοειδές στόμα, η δυναμική χρήση των καμπυλών γραμμών, το στροβιλισμένο γαλάζιο τοπίο και ειδικά ο φλογερός πορτοκαλί και κίτρινος ουρανός, δίνουν στη σύνθεση μια έντονη ενέργεια. Αυτό που απεικονίζει ο πίνακας δεν είναι όνειρο, αλλά εφιάλτης. Η μορφή αισθάνεται την κραυγή της φύσης, γι’ αυτό και το αρχικό όνομα που προοριζόταν για το έργο ήταν Η Κραυγή της Φύσης, και αναφέρεται σε έναν ήχο που γίνεται αισθητός εσωτερικά παρά ακούγεται με τα αυτιά. Ο Munch προσπάθησε να εκφράσει εσωτερικά συναισθήματα μέσω εξωτερικών μορφών και έτσι να προσφέρει μια οπτική εικόνα για μια παγκόσμια ανθρώπινη εμπειρία.
Ο λυγμός της φύσης ακούγεται έντονα στην εποχή μας, αλλά ο σημερινός άνθρωπος δεν είναι ικανός να τον ακούσει. Υπερθέρμανση του πλανήτη, οικολογική καταστροφή, πλαστική ρύπανση, κλιματική αλλαγή και τόσα ακόμα φαινόμενα, για τα οποία οι ειδικοί -και οι ρομαντικοί ή γραφικοί- βγάζουν τις δικές τους κραυγές αγωνίας για το μέλλον. Στην μετά καραντίνας εποχή, ένας ακόμα εφιάλτης έδειξε το πρόσωπό του, ο εφιάλτης της ασέβειας για τα πάντα. Το “Μένουμε Σπίτι” και “Μένουμε Ασφαλείς” έγινε κατανοητό ως “Μένουμε στον Κόσμο μας”, κατά το “ζούμε στον κόσμο μας και κοιτάμε τον εαυτό μας”. Τα μεταβατικά στάδια που αναγκάζεται να περάσει και να προσαρμοστεί ο άνθρωπος σε περιόδους αναταραχών και καταπίεσης της ελευθερίας του, όπως πρόσφατα στην οικονομική κρίση αλλά και στον εγκλεισμό, αναδεικνύουν άλλοτε τις εξαιρετικές προσπάθειες και την εσωτερική δύναμη για ξεπέρασμα των εμποδίων και άλλοτε τις καταστροφικές διαθέσεις από την έλλειψη παιδείας και αισθητικής.
Αυτήν την Άνοιξη, το ον που θέλει να λέγεται λογικό, παρατά τα σκουπίδια του παντού, σε πάρκα, σε ζαρντινιέρες, στη θάλασσα, στις παραλίες, στα βράχια, σε δημόσιους χώρους και σε χώρους εστίασης που δεν έχουν ανοίξει ακόμα. Αυτό το ον που θέλει να λέγεται λογικό, έχει μάθει ότι η έννοια της καθαριότητας είτε αποτελεί συνέπεια περιοριστικών μέτρων ή επιβολής προστίμου είτε προκύπτει από την ύπαρξη κάποιου άλλου που τον υπηρετεί. Με φοβίζει όταν σκέφτομαι την ηλικία αυτού του πλάσματος. Είναι οι μεγάλοι που αποτελούν παράδειγμα για τους νεώτερους ή οι μικροί στους οποίους εναποθέτουμε το μέλλον; Είναι εκείνοι που δείχνουν στους άλλους, τους παράλογους, ότι ελευθερία είναι επιτέλους να κάνουν αυτό που θέλουν, χωρίς να τους νοιάζουν οι συνέπειες; Αρκετά έμειναν κλεισμένοι μέσα, αρκετά κείμενα διάβασαν για το πόσο καθάρισε η ατμόσφαιρα, και ανησύχησαν μήπως ο πλανήτης τους εκδικείται, επομένως ήρθε η ώρα να πετάξουν το πλαστικό και τις γόπες τους παντού. Μετέφρασαν το “Take Away” ως “Take Away & Leave it Anywhere”. Και τότε άκουσα…
…ένα παγκάκι, που υπέφερε από το βάρος των σκουπιδιών γύρω του…
…κάποια λουλούδια, που αναρωτήθηκαν για εκείνους που εθελοτυφλούν… τη θάλασσα, που τρόμαξε από το δηλητήριο που ετοιμαζόταν να καταπιεί…
…Περπατούσα στο δρόμο – ο ήλιος έδυσε χωρίς χρώμα – ένιωσα μια ριπή μελαγχολίας – ο ουρανός και η θάλασσα έγιναν γκρι. Σταμάτησα, νιώθοντας εξαντλημένη- καθώς το κίτρινο του καύσωνα και της σκόνης ήταν το μόνο που οριοθετούσε τον ορίζοντα – οι γύρω μου προχώρησαν – Στάθηκα εκεί τρέμοντας με αγωνία – και ένιωσα μια ατελείωτη κραυγή να διαπερνά τη φύση.
Πηγές: