Ο Dante Gabriel Rossetti (1828-1882) ήταν Άγγλος ζωγράφος και ποιητής της βικτωριανής εποχής. Ίδρυσε την Προ-Ραφαηλιτική Αδελφότητα, ομάδα καλλιτεχνών που επιθυμούσαν να προσδώσουν στην αγγλική ζωγραφική την “αγνότητα” της “προ του Ραφαήλ” τέχνης, μέσω της καθαρότητας στο χρώμα και τη γραμμή και των απλών θεμάτων. Οι Προραφαηλίτες ισχυρίζονταν ότι η τέχνη είχε πάρει στραβό δρόμο διαμέσου του Ραφαήλ, καλλιτέχνη της Αναγέννησης. Πίστευαν ότι η τέχνη είχε χάσει την ειλικρίνειά της, γιατί ο Ραφαήλ και οι οπαδοί του εκθείαζαν τη μέθοδο της “εξιδανίκευσης” της φύσης και την αναζήτηση της ομορφιάς εις βάρος της αλήθειας. Όφειλαν, επομένως, να ξαναγυρίσουν στην “Εποχή της Πίστης”. Θεωρούσαν, δηλαδή, ότι για να αναμορφωθεί η τέχνη, έπρεπε να αντλήσει την αλήθεια της από την παράδοση πριν από τον Ραφαήλ, από την εποχή που οι καλλιτέχνες ήταν ακόμα “τίμιοι τεχνίτες έναντι του Θεού”, που προσπαθούσαν να αντιγράψουν τη φύση χωρίς να τους απασχολεί η κοσμική επιτυχία.
Ο Rossetti, λοιπόν, αναζητούσε την απλότητα και την ειλικρίνεια. Οι πρώτοι πίνακές του χαρακτηρίζονται από τον ρεαλισμό του Προ-Ραφαηλιτικού κινήματος. Αργότερα, όμως, άρχισε να προτιμά περισσότερο συμβολικές και μυθολογικές εικόνες, παρά ρεαλιστικές. Ο Rossetti εμπνεύστηκε για τα θέματά του από τη Βίβλο, την ελληνική μυθολογία, τον Δάντη και τον Σαίξπηρ, στη δημιουργία έργων γεμάτα με ρομαντική ποιητική ευαισθησία και φαντασία. Ο καλλιτέχνης, γνωστός και για τις σχέσεις του με τις γυναίκες, χρησιμοποίησε τις φίλες του και τις ερωμένες του ως πρότυπα, για να αναπαραστήσει τις ηρωίδες των ιστοριών του.
Ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα της ώριμης καλλιτεχνικής περιόδου του Rossetti είναι ο πίνακας The Loving Cup (1867, 66 x 45.7 cm, The National Museum of Western Art, Tokyo). Μια όμορφη νεαρή γυναίκα με πλούσια μακριά καστανοκόκκινα μαλλιά και τυλιγμένη σε ένα βαθύ κόκκινο φόρεμα, σηκώνει ένα χρυσό κύπελλο προς τα χείλη της, ενώ κρατάει με το αριστερό της χέρι το καπάκι του κυπέλλου στο στήθος της, κοντά στην καρδιά. Η ματιά της έχει μία ονειρική έκφραση και μοιάζει να παρατηρεί πέρα από τον θεατή, σε ένα πρόσωπο που δεν είναι παρόν. Η εικονιζόμενη είναι η Alexa Wilding, που εμφανίζεται συχνά στα έργα του Rossetti από την άνοιξη του 1865 και έπειτα. Ήταν ένα από τα αγαπημένα μοντέλα του καλλιτέχνη και πόζαρε στα περισσότερα τελικά του έργα από οποιαδήποτε άλλη από τις πιο γνωστές μούσες του, όπως η Elizabeth Siddall, η Jane Morris και ο Fanny Cornforth. Σχετικά λίγα είναι γνωστά για την Wilding. Αυτό οφείλεται ίσως εν μέρει στην έλλειψη οποιασδήποτε ρομαντικής ή σεξουαλικής σχέσης μεταξύ τους. Ωστόσο, ο Rossetti χρησιμοποίησε ένα διαφορετικό μοντέλο για τη δημιουργία τριών αντιγράφων αυτού του έργου το ίδιο έτος, ενδεχομένως, γιατί ο χαρακτήρας της Alexa δεν ήταν σύμφωνος με το θέμα του πίνακα.
Το κύπελλο, που δίνει στο έργο τον τίτλο The Loving Cup, είναι ένα κύπελλο από το οποίο πίνουν οι στενοί φίλοι και ιδιαίτερα οι εραστές. Είναι διακοσμημένο με σχέδια σε σχήμα καρδιάς. Πίσω από τη γυναίκα διακρίνεται ο κισσός, σύμβολο της πίστης και της αιωνιότητας, με το σχήμα των φύλλων του να αντανακλάται στα σχήματα καρδιάς πάνω στο κύπελλο. Στην κορνίζα του πίνακα αναγράφεται το κείμενο «Douce nuit et joyeux jour / A chevalier de bel amour» (γλυκιά νύχτα κι ευτυχισμένη μέρα / στον αγαπημένο ιππότη). Η επιγραφή αυτή υποδεικνύει ότι η εικόνα πιθανότατα αντιπροσωπεύει μία πρόποση προς τον εραστή της γυναίκας, στον δρόμο προς τον πόλεμο.
Αναζητώντας έναν ορισμό του “loving cup” διαπιστώνουμε ότι κατά το παρελθόν υπήρχαν κύπελλα με την ονομασία αυτή, τα οποία χρησιμοποιούνταν για τελετουργική κατανάλωση ποτού σε γάμους, συμπόσια και συναντήσεις, συμβολίζοντας τη φιλία και την ενότητα. Επίσης, κύπελλα φιλίας δίνονται συχνά ως τρόπαια σε νικητές παιχνιδιών ή διαγωνισμών. Σε ελληνο-αγγλικό λεξικό του 1846, η “φιλοτησία κύλιξ” μεταφράζεται ως “the cup sacred to friendship, the loving-cup”. Φτάνουμε, λοιπόν, στην “φιλοτησία”, το ποτήρι δηλαδή αφιερωμένο στη φιλία, ένας όρος που συναντάμε στον ελεγειακό ποιητή των αρχαίων χρόνων Θέογνη. Από το κύπελλο φιλίας ερχόμαστε στο κύπελλο των εραστών, με την κοπέλα να υπόσχεται γλυκές νύχτες και ευτυχισμένες μέρες στον ιππότη της. Η πηγή του ποιήματος στο έργο του Rossetti δεν έχει ταυτιστεί, αλλά είναι πιθανό να προέρχεται από ένα παλιό γαλλικό τραγούδι. Σε ένα άλλο τραγούδι, το 1972, οι Rolling Stones εκλιπαρούν για ένα ποτό από το κύπελλο της αγάπης, «Give me little drink / From your loving cup / Just one drink and I’ll fall down drunk yeah»!
Πηγές:
- https://artsandculture.google.com/asset/lwEt9p71gfFc1A
- http://collection.nmwa.go.jp/en/P.1984-0005.html
- https://goo.gl/ktRSqu
- https://www.lit.auth.gr/ancientelegy/commentarii/text.php?id=143&mode=comment
- Gombrich, E.H. (2000). Το Χρονικό της Τέχνης. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Μορφωτικής Τραπέζης.
- Ρηντ, Χ. κ.ά. (1986). Λεξικό Εικαστικών Τεχνών. Αθήνα: Υποδομή.