12/02/2014
Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε ένας “γαλαζοαίματος”, ο οποίος έλεγε συνέχεια ιστορίες με “πράσινα άλογα” και προσπαθούσε να πείσει τον κόσμο ότι είναι αληθινές. Θεωρούσε ότι έχει πολλή “φαιά ουσία” και ότι μπορούσε να τους ξεγελάσει όλους. Στόχος του ήταν να παίρνει “λευκή επιταγή” από τον καθένα, ώστε να τη χρησιμοποιεί όπως αυτός ήθελε, προκειμένου να τρώει μια ζωή με “χρυσά κουτάλια”. Αναζητούσε τη “χρυσή τομή” σε όλα τα παραμύθια, για να γίνουν πιστευτά, και στην προσπάθειά του αυτή τον βοηθούσε ο φίλος του, ο “πρασινοφρουρός”, ενώ από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές των αφηγήσεών του ήταν ο “κίτρινος τύπος”. Τελευταία μιλούσε για “λευκές νύχτες” και “λευκές εβδομάδες”, αλλά οι αγαπημένες του ιστορίες ήταν αυτές με τις “κόκκινες γραμμές”. Όσο εξιστορούσε, τόσο αποθηκεύονταν “μαύρο χρήμα” στις τσέπες του (και των φίλων του). Οι ακροατές του για πολύ καιρό τον πίστευαν και είχαν “μαύρα μεσάνυχτα” για την πραγματικότητα, μέχρι που γέμισε η ζωή τους “μαύρο”. Αποφάσισαν, λοιπόν, να δουν μια “άσπρη μέρα” και για να το πετύχουν δύο τρόποι υπήρχαν: ή που θα τον έκαναν “μπλε-μαρέν” ή που θα του “έριχναν μαύρο” την επόμενη φορά που θα τους ζητούσε να τον εκλέξουν ως τον καταλληλότερο για να “χρωματίσει” τη ζωή τους. Τελικά επέλεξαν τη δεύτερη πρόταση, που δεν “βάφει” και τα χέρια.
Συμβολικό νόημα των χρωμάτων
Μεταξύ των ιστορικών στυλ, μερικοί λαοί χρησιμοποίησαν τα χρώματα μόνο ως συμβολικές αξίες, είτε για να συμβολίσουν μέσω των χρωμάτων διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, είτε για να χαρακτηρίσουν συμβολικά μυθολογικές ή θρησκευτικές ιδέες. Για παράδειγμα, την προκολομβιανή περίοδο, στο Μεξικό, μία ζωγραφική φιγούρα ντυμένη στα κόκκινα ανήκε στο θεό της γης “Ξίπε Τοτέκ”. Η φιγούρα δεν ήταν ζωγραφισμένη με κόκκινο για οπτικούς και αισθητικούς λόγους, ούτε αντιπροσώπευε ψυχικές και εκφραστικές αξίες, αλλά το χρώμα της είχε συμβολικό νόημα, του οποίου η σημασία είναι: ανατολή του ήλιου, γέννηση, νεότητα και άνοιξη [1].
Από την εποχή της αρχαίας Ρώμης, οι ανταγωνιστικές πολιτικές φατρίες χρησιμοποιούν το χρώμα για να συμβολίσουν τις ιδεολογίες της ομάδας τους. Γενικά σε όλο τον κόσμο, το χρώμα συνδέεται με την πολιτική όπως: το πράσινο χρώμα σχετίζεται με ομάδες οικολόγων, το κόκκινο συνδέεται με τον κομμουνισμό, το μαύρο χρώμα χρησιμοποιείται τόσο από τον αναρχισμό όσο και από τον φασισμό, ενώ το λευκό συνδέεται με την ειρήνη [2]. Ανεξάρτητα από τον πολιτισμό, τα χρώματα των πολιτικών κομμάτων έχουν εξαιρετικά μεγάλη επιρροή. Ισχυρό συμβολισμό έχουν, επίσης, τα χρώματα που σχετίζονται με αθλητικές ομάδες, όπως το κόκκινο για τον Ολυμπιακό ή το πράσινο για τον Παναθηναϊκό.
Από το συμβολισμό των χρωμάτων πηγάζουν εκφράσεις με τις οποίες οι άνθρωποι πολλές φορές περιγράφουν τα συναισθήματά τους, όπως “τα βλέπει όλα μαύρα”, “έκανε μαύρα μάτια να τον δει”, “έριξε μαύρη πέτρα πίσω του”, “του έδωσε το πράσινο φως”, αλλά και με όρους όπως αυτοί που αναφέρθηκαν στην παραπάνω ιστορία. Οι εκφράσεις αυτές έχουν καθιερωθεί, καθώς οι συσχετισμοί που συνδέονται με κάθε χρώμα έχουν ενσωματωθεί στη γλώσσα. Σε όλες τις γλώσσες υπάρχουν αντίστοιχες εκφράσεις στις οποίες το χρώμα παίζει σημαντικό ρόλο. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει αντιστοιχία με εκφράσεις άλλων γλωσσών και όταν οι εκφράσεις μεταφράζονται κυριολεκτικά, το νόημα χάνεται. Για παράδειγμα, η αγγλική έκφραση “to feel blue” που σημαίνει “αισθάνομαι μελαγχολία” δεν έχει την αντίστοιχη σημασία σε άλλες γλώσσες, ενώ στα γερμανικά “blau sein” (κυριολεκτικά: είναι μπλε) σημαίνει “να είσαι μεθυσμένος”. Επομένως, οι ιδιωματικές εκφράσεις δημιουργούν διαφορετικές έννοιες σε κάθε γλώσσα, τροποποιώντας έτσι το συμβολισμό των χρωμάτων. Ωστόσο, υπάρχουν εκφράσεις που έχουν την ίδια σημασία σε διάφορες γλώσσες, όπως: οι ευφυείς άνθρωποι έχουν πολλή “φαιά ουσία” και η αριστοκρατία έχει “γαλαζοαίματους” [3].
Μία από τις φράσεις που ανέφερα στην ιστορία είναι η “κόκκινη γραμμή”, έκφραση που ίσως προέρχεται από την αγγλική λέξη “redline” η οποία μεταφράζεται ως το όριο ασφαλείας που αναγράφεται πάνω σε έναν μετρητή, το οποίο δεν πρέπει να διασχίζεται. Δεδομένου ότι το κόκκινο είναι το χρώμα του αίματος, συμβολίζει τον κίνδυνο. Επιπλέον, καθώς είναι το πιο κυρίαρχο, οπτικά, χρώμα συνδέεται με έννοιες όπως της ακινητοποίησης, της απαγόρευσης και της προσοχής (π.χ. πινακίδες STOP). Η φράση “κόκκινη γραμμή” χρησιμοποιείται πολύ, κυρίως στην πολιτική, και σχετίζεται με τις διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με την τρόικα και τα όρια που θέτει κάθε φορά, πέρα από τα οποία δεν πρόκειται να υποχωρήσει (μέχρι τελικά να υποχωρήσει). Τα όρια, όμως, όταν θέτονται με κόκκινο χρώμα είναι γιατί δηλώνουν τον κίνδυνο και κρίνεται απαγορευτικό το να τα διασχίσει κανείς. Εφόσον το κόκκινο συμβολίζει τα παραπάνω, είναι αδιανόητο να χρησιμοποιούνται τέτοιες εκφράσεις μόνο και μόνο για επικοινωνιακούς λόγους. Σε ένα κόκκινο φανάρι τα αυτοκίνητα πρέπει να ακινητοποιούνται. Η παραβίαση κόκκινου σηματοδότη έχει νομικές κυρώσεις, επομένως, γιατί όταν τίθενται “κόκκινες γραμμές” δεν επιβάλλεται πρόστιμο σε εκείνον που τις παραβιάζει; Ακούμε “κόκκινες γραμμές” με σκοπό την ανάσχεση της ανεργίας, άλλες “κόκκινες γραμμές” στη μείωση μισθών και συντάξεων, μερικές ακόμα στα πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα κ.λπ. κ.λπ. Μήπως τελικά στο “κόκκινο” είναι η ανεργία, οι μισθοί και οι συντάξεις, ενώ τα μέτρα γίνονται όλο και πιο δυσβάσταχτα; Εκείνος που δεν μπορεί να τηρήσει το λόγο του δεν είναι παρά ένας επικίνδυνος παραβάτης. Βρίσκεται πίσω από τις γραμμές του και όλοι εκείνοι που έχουν ανάγκη από την τήρηση των λόγων του είναι απέναντί του. Εξιστορεί τα παραμύθια του με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Δεν βλέπει το κόκκινο και προσπερνά. Όμως οι παραβάτες αργά ή γρήγορα τιμωρούνται.
Δημοσιεύθηκε στο independent.gr
Πηγές:
[1]. Ίττεν, Γ. (1998). Τέχνη του χρώματος. Αθήνα: Ένωση Καθηγητών Καλλιτεχνικών Μαθημάτων. [2]. Morioka, A. & Stone, T. (2008). Color design workbook. A real-world guide to using color in graphic design. Massachusetts: Rockport. [3]. Bortoli, M. & Maroto, J. (2001). Colours across cultures: Translating colours in interactive marketing communications, first published with the title “Translating colours in web site localisation” in the Proceedings of the European Languages and the Implementation of Communication and Information Technologies (Elicit) Conference. University of Paisley.