Προς μεγάλη μου έκπληξη!

Κωνσταντίνα ΠατσιαλούArt in article, independent.gr

«Κωνσταντίνα, κάνε με ευτυχισμένο», είπε μία φωνή. Δεν ήμουν σίγουρη αν αντιλήφθηκα καλά το κάλεσμα, γιατί ακριβώς λίγο πιο πριν ο ίδιος ήχος καλούσε τη Mona Lisa, και την προέτρεπε να παραμείνει για να της φτιάξει το χαμόγελο. Τι σήμαιναν αυτά τα λόγια; Η αντρική φωνή που έβγαινε από τα ηχεία έμοιαζε να με φωνάζει ακόμα…

Για να ξεκαθαρίσω τις μυστηριώδεις εκφράσεις, πληκτρολόγησα στη μηχανή αναζήτησης το νέο τραγούδι των James To My Surprise, που έπαιζε στο ράδιο εκείνη τη στιγμή. Βρήκα τους στίχους και, προς μεγάλη μου έκπληξη (και δική μου!), είχα ακούσει καλά τα ονόματα, ωστόσο, δεν είχα κατανοήσει ακόμα τα πρόσωπα στα οποία απευθυνόταν ο τραγουδιστής Tim Booth. Παρακολούθησα το κομμάτι ξανά από την αρχή μέσα από το βίντεο κλιπ, κι έγινα αποδέκτης ενός υπέροχου animation και μιας εξαιρετικής ιστορίας, η οποία όχι μόνο υποστήριζε τα λόγια του τραγουδιού, αλλά απαντούσε σε διάφορα ερωτήματα σαν εκείνο που προέκυψε εξαρχής.

Άλλωστε, η ανάγνωση των στίχων του συγκεκριμένου κομματιού προκαλούν το γνωστό ερώτημα «Τι θέλει να πει ο ποιητής;», που σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να απαντηθεί με σιγουριά. Διότι, όπως σε ένα ποίημα, έτσι και σε έναν πίνακα ζωγραφικής, σε ένα τραγούδι και γενικότερα σε ένα έργο τέχνης, δεν έχει σημασία να κατανοήσουμε πλήρως αυτό που είχε στο μυαλό του ο καλλιτέχνης, αλλά να απολαύσουμε -ή όχι- το αποτέλεσμα, βιώνοντας τα δικά μας συναισθήματα που γεννιούνται από τη θέαση-ακρόαση του έργου. Εκτός αυτού, ποιος είναι ικανός να βρίσκεται στο νου του καλλιτέχνη την ώρα που ενεργεί η “ποιητική μανία” των Μουσών; Ο δημιουργός λογίζεται ερμηνευτής της Μούσας, και ο θεατής καλείται να ερμηνεύσει το έργο όπου κυριαρχεί ο ενθουσιασμός και το ιερό πνεύμα -όπως έλεγε και ο φιλόσοφος Δημόκριτος.

Ουδείς, λοιπόν, ξέρει απόλυτα τη σκέψη του καλλιτέχνη. Και μιας και άνοιξα αυτήν την παρένθεση, ας μην την κλείσω ακόμα. Πολλοί είναι εκείνοι οι κριτικοί τέχνης που αναφερόμενοι σε ένα έργο, εκφράζονται σαν να πήραν συνέντευξη από τον δημιουργό. Σαν να έχουν ανακαλύψει αυτό το επιπλέον, που είναι εσκεμμένα κρυμμένο. Ωστόσο, ακόμα κι αν ο ίδιος ο καλλιτέχνης μιλήσει για το έργο του, τα λόγια του μπορεί να είναι πράγματι αληθινά, μπορεί και όχι, πιθανόν να πηγάζουν από μία συναισθηματική φόρτιση, ή να αποτελούν μέρος μιας διαφήμισης, ή να έχουν προκύψει, επειδή τα σημαινόμενα αναπηδούν από τα σημαίνοντα με έναν μαγικό τρόπο και ξετυλίγονται μπροστά του έτσι που και ο ίδιος ξαφνιάζεται από την παρουσία τους. Η Μούσα επιτρέπει πότε και τι θα αφεθεί ελεύθερο, και φυσικά σε ποιον. Αφήνει, δηλαδή, περιθώρια και για τους θεατές και ανάλογα του τι ξυπνά στον κάθε έναν, το έργο τέχνης αποκτά σημασία διαφορετική.

Προσωπικά, περισσότερο δεν με ενδιαφέρει η κριτική των τεχνών σχετικά με το τι αποκαλύπτουν αυτές για τον καλλιτέχνη, αλλά τα συναισθήματα που προκαλεί η τέχνη στον άνθρωπο. Αυτός είναι και ο σημαντικότερος λόγος που μου προσέλκυσε την προσοχή το To My Surprise. Οι James επικαλούνται τη Mona Lisa και την παροτρύνουν να παραμείνει λίγο, προκειμένου να την κάνουν να χαμογελάσει. Έπειτα, αναφέρονται στην Κωνσταντίνα ή στον Κωνσταντίνο -δεν είναι ξεκάθαρο το φύλο- και της/του ζητούν να παίξει, ώστε να γίνουν ευτυχισμένοι. Στη συνέχεια, καλούν έναν ζωγράφο πορτρέτων και του παραγγέλνουν να κάνει τα μάτια τους λιγότερο κόκκινα.

Παράλληλα, παρακολουθούμε στο βίντεο μία φιγούρα με καλυμμένο το πρόσωπο, που με κινήσεις μυστικές, προσεκτικές, γρήγορες και σίγουρες ετοιμάζει ένα φίλτρο, το οποίο θα είναι ικανό να εξουδετερώσει τις τοξικές δυνάμεις που κυριαρχούν στη γη και που εισβάλλουν στο σώμα μας μέσω μιας ασταμάτητης βροχής χαπιών. Ο πρωταγωνιστής μάχεται να μετατρέψει το πράσινο (χρώμα του χρήματος) σε ροζ (χρώμα της αγάπης), τρέχει και ξεπερνά χρηματιστηριακές αγορές και εφησυχαστικές πινακίδες, ναρκισσισμό και δόξα, δίαιτες και καταναλωτική κοινωνία, φόβο και ταυτότητα, selfies και τρομοκρατικές οργανώσεις, βία και ειδήσεις, πόλεμο και κέρδος, καθώς και τα ρομποτάκια που υπακούουν στον κάθε σόουμαν. Ο ήρωας με τα ροζ μαλλιά βρίσκει την οδό για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Στα μισά του τραγουδιού, ένα έντονο ροζ αέριο καλύπτει τα πάντα και επιφέρει τη φιλία, την ειρήνη, την αγάπη, την ελευθερία, την ομορφιά και τον έρωτα, την εξάλειψη του ρατσισμού και της ομοφοβίας. Η γη μεταμορφώνεται σε έναν χαρούμενο και γεμάτο λουλούδια πλανήτη.

Οι James δείχνουν να γνωρίζουν καλά τον τρόπο με τον οποίο είναι εφικτό να καταπολεμηθούν τα προβλήματα του κόσμου. Ο ήρωας δεν είναι ένας, είμαστε εσύ κι εγώ, ο άντρας και η γυναίκα, ο Leonardo da Vinci και η Mona Lisa, ο δημιουργός (portrait painter) και το χαμόγελο του δημιουργήματος. Όσο για την Κωνσταντίνα, ίσως οι στίχοι μιλούν για τον Μέγα Κωνσταντίνο, ποιος ξέρει; Συνδέοντας το όνομα με τον αριθμό 33 (τα χρόνια του Χριστού;), που αναγράφεται στο χρονόμετρο λίγο πριν την απελευθέρωση του αερίου, αναπόφευκτα μού έρχεται στο νου το «Εν τούτω νίκα». Μόνο που αυτήν τη φορά, το σύμβολο είναι το φίλτρο της αγάπης, που έχει ως στόχο τον σεβασμό στη διαφορετικότητα του καθενός σε οποιοδήποτε θέμα (φύλο, ταυτότητα, χρώμα, θρησκεία κ.λπ.), κατ’ αντιστοιχία με την αρχή της ανεξιθρησκίας που θέσπισε ο Μέγας Κωνσταντίνος.

Εντούτοις, οι James αντιλαμβάνονται και τον λόγο για τον οποίο η υφήλιος δεν ησυχάζει. Διότι υπάρχει πάντα ένας «born an asshole» όπως επανειλημμένα αναφέρεται στο ρεφρέν του τραγουδιού, που σκοτώνει την ελπίδα και μας κάνει να αναρωτιόμαστε συνεχώς «Τι έχεις χάσει και δεν μπορείς να το αντικαταστήσεις;». Τι είναι αυτό που λείπει στον καθένα και που η αναζήτησή του προκαλεί τόσο κακό; Όλα αυτά δεν είναι παρά οι δικές μου ερμηνείες στους ήχους και τις εικόνες που συνοδεύουν το To My Surprise, που εν τέλει δεν με ξαφνιάζουν καθόλου. Με εκπλήσσει, όμως, ό,τι προέκυψε από τη συνομιλία των δημιουργών με την έμπνευση. Απολαύστε το τραγούδι, θαυμάστε το βίντεο και ανακαλύψτε τα δικά σας απροσδόκητα συναισθήματα.

Οι James θα παρευρεθούν στο φετινό EJECT Festival, την Παρασκευή 8 Ιουλίου 2016, στην πλατεία Νερού στο Φάληρο.