The Soldier Drinks

Κωνσταντίνα ΠατσιαλούArt in article, huntingspirits.tv

28/11/2017

Ο Marc Chagall (1889-1985), ρώσος ζωγράφος εβραϊκής καταγωγής, σπούδασε στην Αυτοκρατορική Σχολή Καλών Τεχνών της Πετρούπολης και ήρθε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1910. Το έργο του χαρακτηρίζεται γενικά από μια ποιητικότητα, που έχει τις ρίζες της στη ρωσική ζωή και λαϊκή παράδοση και που δεν την ξέχασε ποτέ. Η ζωγραφική του, όπου κυριαρχεί το φανταστικό στοιχείο, απευθύνεται βασικά στο συναίσθημα με τη βοήθεια ενός λίγο πολύ νοσταλγικού συμβολισμού. Στον Chagall αναγνωρίζει κανείς τις καλλιτεχνικές αρετές του, όπως τον πλούτο των χρωμάτων του που ο ίδιος ονόμαζε “αρχέγονη παλέτα”.

Με την εγκατάστασή του στο Παρίσι, ο Chagall ήρθε σε επαφή με τους κυβιστές. Οι πίνακές του, αυτής της περιόδου, έχουν σαν θέμα τους τη ζωή στην πατρίδα του, είναι όμως γεωμετρικοποιημένοι σύμφωνα με το κυρίαρχο την εποχή εκείνη κυβιστικό ύφος. Ωστόσο, ο Chagall ερχόταν σε αντιπαράθεση με τον Κυβισμό, διότι θεωρούσε ότι έδινε πολύ μεγάλη σημασία στο αρχιτεκτονικό στοιχείο, ενώ ο ίδιος προτιμούσε μια μη λογική ταξινόμηση φυσικών αντικειμένων. Εξέφρασε τη σχέση του με τον κυβισμό ως εξής: «Για τους κυβιστές, ο πίνακας είναι μια επιφάνεια γεμάτη σχήματα τοποθετημένα με σχετική τάξη. Για μένα, ο πίνακας είναι μια επιφάνεια γεμάτη απεικονίσεις (αντικείμενα, ζώα, ανθρώπινα πλάσματα) ατάκτως ερριμμένες, σύμφωνα με μία διάταξη που δεν έχει καμία σχέση με τη λογική. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η οπτική εντύπωση την οποία προκαλεί η σύνθεση… Η πραγματικότητα είναι ο εσωτερικός μας κόσμος και ίσως είναι πιο αληθινός από τον κόσμο των φαινομένων».

Ο πίνακας The Soldier Drinks (1911-12, 109.20 x 94.60 cm, Solomon R. Guggenheim Museum, New York) αντιπροσωπεύει το προσωπικό ιδίωμα που καλλιέργησε ο Chagall, ένα χρόνο μετά την άφιξή του στο Παρίσι, στο οποίο συγκεράστηκαν η ρωσική παράδοση και ο γαλλικός μοντερνισμός. Μερικά χρόνια αργότερα, ο καλλιτέχνης δήλωσε ότι το έργο αναπτύχθηκε από τη μνήμη που είχε για τους στρατιώτες της τσαρικής Ρωσίας, οι οποίοι είχαν προσληφθεί κατά τη διάρκεια του Ρωσοϊαπωνικού πολέμου, το 1904-05. Ο στρατευμένος άντρας στην εικόνα, με τον δεξί του αντίχειρα να δείχνει προς το παράθυρο και τον αριστερό του δείκτη να δείχνει προς το ποτήρι, φανερώνει μεταφορικά ότι βρίσκεται μεταξύ διπλών κόσμων: του εξωτερικού και του εσωτερικού, του παρελθόντος και του παρόντος, του φανταστικού και το πραγματικού. Το σώμα του στρατιώτη, απόλυτα στραμμένο προς τον θεατή, θα μπορούσε να σημαίνει την απομάκρυνσή του (ακόμα και αν είναι απλά για ένα ποτό) από το παρελθόν, το γεμάτο από πολέμους και βία. Το αιωρούμενο καπέλο αποκαλύπτει το κεφάλι, για να μας επιτρέψει να εισχωρήσουμε στις σκέψεις και στους εσωτερικούς προβληματισμούς του.

Είναι ξεκάθαρο ότι ο Chagall προτιμούσε τη ζωή όπως την είχε στο νου του και τη μνήμη του, τον μαγικό συμβολισμό έναντι της ρεαλιστικής αναπαράστασης. Η γεωμετρικοποιημένη μορφή του άντρα, τα έντονα χρώματα, τα αφύσικα μεγέθη των στοιχείων όπως του ποτηριού και του ζευγαριού στο κάτω μέρος, επιδεικνύουν το προσωπικό ύφος του Chagall και μαρτυρούν την ταχύτητα με την οποία αφομοίωσε τις διδαχές της μοντέρνας ζωγραφικής. Σε συνέντευξή του, ο Chagall είχε σχολιάσει: «… στη Ρωσία, οι πίνακές μου έδειχναν δίχως ζωή. Όλα στη Ρωσία είναι σκούρα, καφέ και γκρίζα. Το Παρίσι φώτισε τον κόσμο μου σαν ήλιος. Βλέποντας όμως το φως, δεν ξέχασα τον κόσμο που γεννήθηκα. Μάλιστα, τώρα τον είδα πιο καθαρά».

Ο Pablo Picasso είχε δηλώσει ότι όταν ο Henri Matisse πεθάνει, ο Chagall θα είναι ο μόνος ζωγράφος που θα έχει απομείνει, ο οποίος αντιλαμβάνεται τι είναι το χρώμα. Ο Chagall, που έζησε περισσότερο και από τους δύο, τον Picasso και τον Matisse, πέθανε το 1985 στην ώριμη ηλικία των 97 ετών. Ο Picasso, συνήθως απρόθυμος να αποδώσει εύσημα σε έναν συνάδελφο ζωγράφο, είχε δίκιο. Ο Chagall ήταν από τους τελευταίους της γενιάς των μεγάλων καλλιτεχνών της μοντέρνας τέχνης. Εκείνο που τον καθιστά τόσο ξεχωριστό είναι το χρώμα. Το χρώμα και η ποιητική φαντασία των εικόνων του.

Πηγές:
https://www.guggenheim.org/artwork/792
http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/art/features/marc-chagalls-true-colours-are-shining-through-8651285.html
Gombrich, E.H. (2000). Το Χρονικό της Τέχνης. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Μορφωτικής Τραπέζης.
Ρηντ, Χ. (1978). Ιστορία της Μοντέρνας Ζωγραφικής. Αθήνα: Υποδομή.
Ρηντ, Χ. κ.ά. (1986). Λεξικό Εικαστικών Τεχνών. Αθήνα: Υποδομή.
Τόμος 98: Σαγκάλ στο Art Gallery (2003). DeAgostini Hellas