22/09/2015
Ο Ισπανός ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο (1881-1973), για το ευρύ κοινό αποτελεί προσωποποίηση της μεγαλοφυΐας στη σύγχρονη τέχνη. Στην εποχή του ήταν ο διασημότερος εν ζωή καλλιτέχνης. Σε μία καριέρα που διήρκεσε περισσότερα από εβδομήντα χρόνια, φιλοτέχνησε πλήθος έργων, όχι μόνο πίνακες αλλά και γλυπτά, κεραμικά, χαρακτικά κ.ά., τα οποία διακρίνονται σε διάφορες φάσεις. Το 1901 δημιούργησε τη σειρά έργων που έγινε γνωστή ως Γαλάζια Περίοδος (1901-4). Ονομάστηκε έτσι από τους πίνακες όπου κυριαρχούν το μπλε χρώμα ή αποχρώσεις του, οι οποίοι χαρακτηρίζονται βαθιά καταθλιπτικοί. Η απαισιοδοξία των έργων του Πικάσο παραχώρησε τη θέση της στη λεγόμενη Ροζ Περίοδο (1904-6), στην οποία υπερέχουν τα κεραμικά χρώματα και οι γήινοι τόνοι, και χαρακτηρίζεται από ένα πιο ανάλαφρο κλίμα. Γύρω στο 1906-7, κάτω από την επίδραση της πρωτόγονης τέχνης και της μελέτης των έργων του Πωλ Σεζάν, μία επαναστατική αλλαγή σημειώνεται στο ύφος του, που θα οδηγήσει τελικά τον Πικάσο (μαζί με τον Ζωρζ Μπρακ) στη θεμελίωση του κυβισμού.
Το πορτρέτο του Jaime Sabartes, του ποιητή (ο πίνακας είναι γνωστός και με τον τίτλο Η μπύρα, 1901, 82×66 εκ., The Pushkin State Museum of Fine Arts, Μόσχα), αποτελεί το πρώτο έργο της Γαλάζιας Περιόδου. Σύμφωνα με τον Σαμπαρτές, φιλοτεχνήθηκε λίγο μετά την άφιξή του στο Παρίσι, από την Ισπανία (Οκτώβριος 1901). Ο Σαμπαρτές καθόταν μόνος του σε μια ταβέρνα, σε κατάσταση απομόνωσης και πλήξης, μέχρι που ο φίλος του, ο Πικάσο, και μερικοί σύντροφοι ξαφνικά εισέβαλαν στον χώρο και του έφτιαξαν τη διάθεση. Λίγες μέρες αργότερα, στο στούντιο του Πικάσο, ο πίνακας παρουσιάστηκε στον Σαμπαρτές, ο οποίος αναγνώρισε ότι απεικονίζει: «το φάντασμα της μοναξιάς μου».
Ο Πικάσο της Γαλάζιας Περιόδου δουλεύει με περιορισμένες παραλλαγές: άνδρες και γυναίκες που κάθονται σε τραπέζια και γευματίζουν, μόνοι ή ανά δύο, φιγούρες όρθιες ή καθιστές, άνθρωποι που κρατούν το κεφάλι τους ή σταυρώνουν τα χέρια. Οι πίνακες έχουν κατά κανόνα για θέμα τους φτωχούς και ταλαιπωρημένους ανθρώπους. Συμβολίζουν μία συναισθηματικά φορτισμένη περίοδο της ζωής του Πικάσο, ενώ συμβαδίζουν και με τις καλλιτεχνικές ανησυχίες της εποχής, όπως ο πρόωρος θάνατος και η απελπισία σχετικά με την αποστολή του καλλιτέχνη. Την αρχή αυτής της συναισθηματικής φόρτισης μπορεί κανείς να την αποδώσει στη λύπη του Πικάσο για την αυτοκτονία του φίλου του, Κάρλος Κασαχέμας.
Τα έργα του Πικάσο δεν αποτελούν, όμως, απλή καταγραφή της ζωής του καλλιτέχνη, ούτε και άμεσες αναπαραστάσεις της καθημερινής πραγματικότητας, αλλά δείχνουν την τάση του για πειραματισμό. Το γαλάζιο χρώμα ήταν σημαντικό στα πειράματά του. Την εποχή εκείνη, πολλά θεωρητικά κείμενα για την τέχνη και τη λογοτεχνία μιλούσαν για τη μελαγχολική διάθεση που εμπνέει το χρώμα αυτό. Ήδη το 1810, ο Γκαίτε είχε υποστηρίξει ότι τα χρώματα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να εκφράσουν διαθέσεις. Η περιορισμένη γκάμα των χρωμάτων και οι απλοποιημένες φόρμες συνδυάζονται για να δώσουν την αίσθηση της έντονης κατήφειας. Πέρα από τον συμβολισμό, το σημαντικότερο για τον Πικάσο ήταν να δοκιμάζει νέες ζωγραφικές προσεγγίσεις.
Στη Μπύρα, το θέμα δεν είναι μόνο η μελαγχολική ατμόσφαιρα της ταβέρνας και το αποτέλεσμα της κατανάλωσης αλκοόλ. Το νόημα του πίνακα κρύβεται και στον χειρισμό των εκφραστικών μέσων. Η κατάργηση κάθε προοπτικής κατασκευής είναι το πιο εντυπωσιακό στοιχείο, που συνδυάζεται με τη λιτότητα, τη μονοχρωμία και την αρμονία. Ο χώρος δεν υποδηλώνεται τόσο από την προοπτική όσο από την αλληλοεπικάλυψη των μορφών. Η σύνθεση είναι καθαρή και ισορροπημένη, όπου οι ανοιχτές και σκούρες αποχρώσεις του μπλε ενοποιούν το αποτέλεσμα. Η αίσθηση της μονοχρωμίας χρησιμεύει για να κάνει πιο έντονο το ατμοσφαιρικό φορτίο. Τα χέρια που κρατούν το πρόσωπο και το ποτήρι, δημιουργούν έναν “διάλογο” ανάμεσα στον ποιητή και τη μπύρα, δίνοντας τελικά έμφαση στη μοναξιά και την εσωστρέφεια.
Συνεπώς, στο συγκεκριμένο έργο, για να εκφράσει την απομόνωση, ο Πικάσο χρησιμοποίησε εκτός από τα εκφραστικά μέσα της Γαλάζιας Περιόδου, και ένα ποτήρι με μπύρα. Πρόκειται για το μοναδικό στοιχείο που παρουσιάζεται από τον χώρο της ταβέρνας, το οποίο δεν κατάφερε να ευθυμήσει τον Σαμπαρτές. Εκείνοι που το πέτυχαν, ήταν οι φίλοι.
Δημοσιεύθηκε στο huntingspirits.tv