Mytaras

Ο Μυταράς και ο Μιχαήλ Άγγελος (Καλές & Εφαρμοσμένες Τέχνες)

Κωνσταντίνα ΠατσιαλούArt in article, independent.gr

12/02/2013

Είναι από εκείνα τα πρωινά του χειμώνα που τα περιμένεις πως και πως. Μετά από μία βροχερή βδομάδα, ξαναβλέπεις το χρώμα που έχει ο ουρανός και πριν προλάβουν οι ακτίνες του ήλιου να σε χαϊδέψουν έχεις γεμίσει με αισιοδοξία για τη ζωή. Η προσοχή μου αποσπάται από το παιχνίδισμα του φωτός με το ποτήρι πάνω στο γραφείο. Χρώματα αντανακλούν στις διπλανές σημειώσεις μου. Χρώματα που ξεπηδούν από τον πίνακα που είναι αποτυπωμένος στο ποτήρι, έναν πίνακα-σχέδιο του, πολύ αγαπημένου μου, ζωγράφου Δημήτρη Μυταρά.

Κι εδώ είναι που αρχίζουν να γεννιούνται οι ερωτήσεις: Τι δουλειά έχει ένας Μυταράς σε ένα ποτήρι! Ο πίνακάς του έχει δώσει μεγαλύτερη αξία στο ποτήρι ή μήπως ο ζωγράφος γίνεται περισσότερο γνωστός με αυτή την εφαρμογή; Γιατί χρησιμοποιούνται έργα των Καλών Τεχνών στις Εφαρμοσμένες Τέχνες; Γιατί πολλοί καλλιτέχνες σχεδιάζουν έργα των Εφαρμοσμένων Τεχνών; Και τελικά, γιατί οι Τέχνες διαχωρίζονται σε Καλές και Εφαρμοσμένες;

Οι έννοιες αισθητική και λειτουργικότητα αποτελούν τις μεταβλητές πάνω στις οποίες κινούνται οι ορισμοί των Καλών και των Εφαρμοσμένων Τεχνών. Τα δημιουργήματα εκείνα που κατά κύριο λόγο προκαλούν στην ψυχή του θεατή αισθητική απόλαυση ανήκουν στις Καλές Τέχνες, ενώ στις Εφαρμοσμένες Τέχνες ανήκουν οι καλλιτεχνικές δημιουργίες που έχουν άμεση χρηστικότητα. Όμως, η σύγχρονη άποψη κινείται πέρα από τον παραπάνω διαχωρισμό καθώς συσχετίζει την υποκειμενική-δημιουργική έκφραση του καλλιτέχνη με την αντικειμενική λειτουργικότητα των προϊόντων. Ένας κεραμίστας που δημιουργεί ένα πήλινο δοχείο, δίνει το σχήμα και το μέγεθος που ικανοποιεί το δικό του γούστο, ταυτόχρονα όμως έχει μία πρακτική ανησυχία: μπορεί το σχέδιο που τον ευχαριστεί να κρατήσει και το νερό; Αυτή η τροποποίηση της χρησιμότητας επιβάλλει στο σχεδιαστή κάποιο μέτρο αντικειμενικότητας. Το τελικό προϊόν διαμορφώνεται από το αποτέλεσμα. Τι γίνεται όμως όταν το προϊόν αυτό αποτελεί παραγγελία ενός πελάτη ο οποίος παρεμβαίνει και τροποποιεί το έργο, άρα διαμορφώνει το τελικό αποτέλεσμα σύμφωνα με το προσωπικό του γούστο; Και δεν είναι μόνο ο σχεδιαστής που αντιμετωπίζει προβλήματα συμ­βιβασμού. Συχνά ένας ζωγράφος ή ένας γλύπτης πρέ­πει να τροποποιήσει ένα έργο επειδή έχει λάβει παραγγελία από ένα πελάτη που ξέρει ακριβώς τι θέλει.

MichelangeloΟ Μιχαήλ Άγγελος Μπουοναρότι, γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και ποιητής ήταν ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς στην ιστορία της τέχνης. Ο ίδιος, όμως, ανέφερε: «Δεν υπήρξα ποτέ ζωγράφος ή γλύπτης με την έννοια ότι είχα εργαστήρι… αν και υπηρέτησα τους πάπες. αλλά το έκανα επειδή με εξανάγκασαν». Η τοιχογραφία στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό καταδεικνύει εύστοχα την αδυναμία του εσφαλμένου διαχωρισμού των Τεχνών. Οι μελετητές επισημαίνουν άμεση παρέμβαση του πάπα Ιούλιου Β΄ και των εντεταλμένων του στην τοιχογραφία. Ο Πάπας, ως εκπρόσωπος των απαιτήσε­ων της εκκλησίας, επηρέασε τις ιδέες του Μιχαήλ Άγγελου, οι οποίες επίσης τροποποιήθηκαν για να υπηρετήσουν τον άμεσο στόχο της τοιχογραφίας. Η τοιχογραφία αποτελεί μία εξισορρόπηση της υποκειμενικής και της αντικειμενικής προσέγγισης του καλλιτέχνη, καθώς και μια ανάλογη εξισορρόπηση ανάμεσα στην καθαρά καλλιτεχνική έκφραση και στη χρηστική σκοπιμότητα. Διαθέτει ένα σκοπό που έρχεται σε αντίθεση με τη λεγόμενη διαφορά ανάμεσα στις Καλές και Εφαρμοσμένες Τέχνες, σύμφωνα με την οποία οι «εφαρμοσμένες» τέχνες πρέπει να είναι λειτουργικές και οι «καλές» τέχνες χωρίς χρησιμότητα. Αυτή η σνομπ αντίληψη επηρεάζει πολλούς καλλιτέχνες και από τα δυο στρατόπεδα και δημιουργεί μία ατμόσφαιρα αποξένω­σης και σύγχυσης…

 

Δημοσιεύθηκε στο independent.gr

Πηγές:

Dondis, D. A. (1973). Primer of Visual Literacy. Massachusetts: The MIT Press.

Gombrich, E. H. (1998). Το Χρονικό της Τέχνης. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.