Προσοχή άνθρωπος δαγκώνει

Κωνσταντίνα ΠατσιαλούArt in article, independent.gr

07/10/2015

«Προσοχή άνθρωπος δαγκώνει» ονομάζεται η καινούργια παράσταση που έκανε πρεμιέρα το Σάββατο 03-10-2015 στο θέατρο Επίκεντρο+. Πρόκειται για μια θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ «Καρδιά Σκύλου», σε σκηνοθεσία της Χρυσούλας Παπαδοπούλου.

Μόσχα, τέλη του 1924. Ο καθηγητής Φ. Φ. Πρεομπραζένσκι μαζί με τον βοηθό του δρ. Μπορμεντάλ επιχειρούν ένα τολμηρό ιατρικό πείραμα. Μεταμοσχεύουν στον αδέσποτο σκύλο Σάρικ την υπόφυση και τους όρχεις ενός νεαρού άνδρα. Η έκβαση όμως του πειράματος είναι εντελώς αναπάντεχη. Ο αγαθός Σάρικ μετατρέπεται σε έναν ανυπόφορο αγροίκο, που περιφρονεί κάθε κανόνα ευπρέπειας και ανατρέπει τη γαλήνια καθημερινότητα στο αριστοκρατικό διαμέρισμα του διεθνούς φήμη καθηγητή (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου «Καρδιά Σκύλου», εκδ. αντίποδες 2014).

Ο  Μιχαήλ Μπουλκάκοφ, γιατρός ο ίδιος, έγραψε το 1925 μια ιστορία που ενόχλησε το Σοβιετικό κατεστημένο, καθώς μέσα σε αυτή διατυπώνεται η αδυναμία του συγγραφέα να ενταχθεί στην επαναστατική Ρωσία. Το χειρόγραφο κατασχέθηκε μέχρι το 1987, οπότε δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στη Σοβιετική Ένωση. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας που διακωμωδεί τους σοβαροφανείς και φανατικούς και επιτίθεται στους αναμορφωτές. Η σάτιρα επικεντρώνεται στον δήθεν καινοτόμο καθηγητή Πρεομπραζένσκι, που ωστόσο δεν είναι παρά κοινωνικά και πολιτικά συντηρητικός. Ο καθηγητής διαθέτει κύρος και μεγάλη απήχηση στην κοινωνία, λόγω της επαναστατικής επιστημονικής έρευνας σχετικά με την αναζωογόνηση του ανθρώπινου σώματος. Εντούτοις, ζει και εργάζεται σε ένα διαμέρισμα επτά δωματίων, και καταβάλλει κάθε προσπάθεια να διατηρήσει τα οικονομικά και κοινωνικά προνόμιά του έναντι του προλεταριάτου. Οι φανταστικές και αλλόκοτες καταστάσεις που δημιουργούνται με τη μεταμόρφωση του σκύλου σε άνθρωπο, ρίχνουν τον Πρεομπραζένσκι στην παγίδα που ο ίδιος έφτιαξε.

Η θεατρική παράσταση «Προσοχή άνθρωπος δαγκώνει» είναι μια ανατρεπτική κωμωδία που καλεί τον θεατή να αναρωτηθεί για τη σχέση του με την εξουσία και τη θέση του στην κοινωνία. Μια φράση που συμπυκνώνει έντονους προβληματισμούς, διατυπώνεται όταν ο γιατρός φορά κολάρο στον σκύλο, και αυτός κοιτάζοντας προς το κοινό γεμάτος περηφάνια μονολογεί: «Απέκτησα κοινωνική θέση». Ο Σάρικ μάς το λέει κατάμουτρα: για να είσαι κάποιος πρέπει να έχεις αφεντικό που να σε εξουσιάζει, αρκεί να βολεύεσαι στη ζεστή φωλιά σου και να γεμίζεις την κοιλιά σου. Μετά το χειρουργείο, όταν το συμπαθές τετράποδο “εξανθρωπίζεται”, τα ζωώδη ένστικτά του έρχονται στην επιφάνεια και τον κυριαρχούν.

Το έργο είναι ένα μέσο για την αντιμετώπιση μεγάλων ζητημάτων του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος και να ζεις υπεύθυνα στην κοινωνία των άλλων. Είναι ένας τρόπος να δούμε τον άνθρωπο μέσα στο εργαστήριο, ως πειραματόζωο, σε μια προσπάθεια αλλαγής της συμπεριφοράς του. Το πείραμα οδηγεί στη γένεση ανθρωποφάγων που θεωρούν ότι η κοινωνία τους ανήκει. Ο “καθηγητής” προσπαθεί να κατασκευάσει τον “πολιτισμένο” άνθρωπο. Όμως και οι δύο είναι ανίκανοι να κοιτάξουν τόσο μέσα τους (στην ψυχή τους) όσο και δίπλα τους (στον συνάνθρωπο). Ο εγωισμός και η σκληρότητα κατασκευάζουν άβουλα όντα, που μόνο τα ένστικτα μπορούν να ξυπνήσουν. Το σύστημα, που είναι υπεύθυνο για τον όλεθρο, προσπαθεί να αιτιολογηθεί με την πρόφαση της ανησυχίας για την ανθρωπότητα. Στο τέλος όμως είναι έτοιμο να κατασπαραχθεί από το ίδιο το τέρας που δημιούργησε.

Η ουτοπική κοινωνία δεν υπάρχει. Θα υπήρχε αν μπορούσε να “πειραχθεί” η υπόφυση των συμμετεχόντων στην κοινωνία αυτή. Θα υπήρχε αν μπορούσε να αντικατασταθεί αυτός ο αδένας με έναν άλλον, ιδανικών προδιαγραφών, που δεν θα φέρνει αντιδράσεις στον αναμορφωτή, αλλά θα δέχεται τις καινοτόμες ενέργειες, για την υποτιθέμενη δημιουργία ενός κοινωνικού οργανισμού χωρίς αντιδραστικό χαρακτήρα. Όμως τότε δεν θα μιλάμε για ανθρώπους, αλλά για μεταφυσικά πλάσματα που υπακούουν στην ανώτερη φυλή, όποια κι αν νομίζει ότι είναι αυτή.

Ο άνθρωπος έχει ανάγκη όσο ποτέ να ξαναδεί τη θέση του σε σχέση με τον διπλανό του. Είναι ακριβώς δίπλα του, ούτε πιο πάνω ούτε πιο κάτω. Η εμπιστοσύνη μεταξύ των ανθρώπων δεν μπορεί να υπάρξει όπου υποβόσκει το αίσθημα της ανωτερότητας, ούτε εκμεταλλεύοντας καταστάσεις προς ιδίον όφελος. Διότι αυτή η “μέθοδος” ενεργοποιεί τη χειραγώγηση και τον φασισμό, και εντέλει δημιουργεί ένα κτήνος που απλά μοιάζει με ανθρώπινο ον.

Οι εξαιρετικές ερμηνείες του Μιχάλη Σμυρλή ως καθηγητή Πρεομπραζένσκι και του Τζίμη Πολίτη ως Σάρικ καταφέρνουν να αγγίξουν τον θεατή και να τον προβληματίσουν. Το κοινό θα τους συναντά επί σκηνής όλον τον Οκτώβρη, από Τετάρτη έως Κυριακή στις 21:15 (την Κυριακή η παράσταση ξεκινά στις 20:00), στο θέατρο Επίκεντρο+ (Νόρμαν και Αγ. Διονυσίου, Πάτρα).

 

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ:

Συγγραφέας: Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ

Θεατρική διασκευή: Αντώνιος Σκιαθάς

Σκηνοθεσία: Χρυσούλα Παπαδοπούλου

Βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Στρατουδάκη

Σκηνικά-κουστούμια: Μαρία Αλανιάδη

Κατασκευή σκηνικού: Γιώργος Σεφέρης

Μουσική επιμέλεια: Γιώργος Κορομπίλης

Φωτισμοί: Νίκος Σωτηρόπουλος

Τεχνικός σκηνής: Νίκος Γιατράκος

Φωτογραφίες: Βασίλης Καραπαπάς

Βιντεοσκόπηση: Τάκης Κουτρουμάνης

Σχ. αφίσας/προγράμματος: Φίλιππος Μποτώνης

 

ΠΑΙΖΟΥΝ (με αλφαβητική σειρά) οι:

Μάχη Αντωνοπούλου

Γιώργος Λογαράς

Νικόλας Μητσόβας

Ευτυχία Μπακογιάννη

Μάκης Νικολόπουλος

Αβροκόμη Ξενόγιαννη

Τζίμης Πολίτης

Μιχάλης Σμυρλής

Κώστας Τσορτός

Καλλιρρόη Τσώκου

 

Η εικόνα είναι λεπτομέρεια της αφίσας για την θεατρική παράσταση.

 

Δημοσιεύθηκε στο independent.gr